Khi bắt đầu bước chân vào lộ trình tu tập, câu hỏi thường gặp nhất là: “Làm sao để đảm bảo việc hành trì đi đúng lộ trình?” Dựa trên những kinh nghiệm từ Ngài Mahasi bài giảng, Ngài không trả lời bằng những khái niệm cao siêu, nhưng lại đưa ra một phương pháp cực kỳ thực tế: hãy tỉnh giác trước mọi hiện khởi của thân và tâm ngay lúc này.
Theo quan điểm của Ngài Mahasi cho người mới, thiền không phải là việc tìm kiếm sự an lạc hay tĩnh lặng đặc biệt. Thiền là học cách thấy rõ. Mọi cử động của thân đều cần được nhận diện rõ rệt. Khi tâm trí vận hành ý tưởng, hãy tỉnh thức về điều đó. Lúc xuất hiện cảm giác bất an, hãy ghi nhận sự khó chịu đó. Sự thấy biết này chính là nền tảng của trí tuệ.
Ngài Mahāsi thường xuyên nhắc nhở người mới khởi sự từ các yếu tố sơ đẳng nhất. Nhịp thở, đặc biệt là hiện tượng nhô lên và hạ xuống của bụng, được ưu tiên làm đề mục căn bản do tính chất luôn hữu hình và dễ quán sát. Khi sự ghi nhận “phồng, xẹp” được nối tiếp không gián đoạn, trạng thái tâm lý sẽ dần thoát khỏi sự hỗn loạn và tăng cường độ sáng suốt. Lúc tâm rời khỏi bụng, hãy đơn giản ghi nhận “nghĩ” và quay lại vị trí cũ. Không nên nảy sinh tâm lý tự ti hay cố công lý giải.
Trong nhiều Ngài Mahasi bài giảng, Ngài chỉ dạy rằng trọng tâm không nằm ở việc ngồi lâu hay mau, mà chính là tần suất xuất hiện của chánh niệm. Chỉ cần vài phút thực hành đúng, còn hơn nhiều giờ nhưng thiếu sự tỉnh giác. Do đó, những người mới khởi sự không nên tạo áp lực quá lớn cho bản thân, mà nên chú ý đến tính liên tục và tinh thần bền bỉ.
Khía cạnh đặc sắc của phương pháp Ngài Mahasi cho người mới nằm ở việc không khu biệt sự tu tập trong tư thế tọa thiền. Khi đi, biết đang đi; khi đứng, biết đang đứng; khi nằm, biết đang nằm. Kể cả lúc ăn cơm, lau dọn hay thảo luận cùng người khác, nếu có chánh niệm, đó vẫn là thiền. Bằng cách này, thiền sinh sẽ từng bước làm quen với lối sống tỉnh giác ngay trong sinh hoạt.
Khi thực hành đúng theo lời dạy trong Ngài Mahasi bài giảng, người tu tập sẽ bắt đầu thấu hiểu một đạo lý căn bản: tất cả các pháp đều mang tính chất sinh và diệt. Các cảm giác sẽ tan đi, ý nghĩ sẽ biến mất, và cảm xúc cũng không tồn tại vĩnh cửu. Sự thấy biết này không đến từ suy luận, mà từ kinh nghiệm trực tiếp. Chính nó làm giảm bớt sự dính mắc và phản ứng quen thuộc của tâm.
Đối với người mới khởi sự, hướng đi của Ngài Mahasi cho người mới là con đường an toàn và chân thật. Người tập không cần đặt nặng niềm more info tin hay hy vọng vào sự chứng đắc tức thì. Chỉ cần tuân thủ phương pháp, duy trì sự quán chiếu và kiên nhẫn chờ tuệ giác nảy nở. Đây chính là điểm tinh yếu trong những lời huấn thị đơn sơ nhưng sâu sắc của Ngài Mahāsi.